۱.۱ نظارت و ممیزی رفاه کارگران در ارزیابی های پیشینی

یک شرکت که پروژه های متعددی در کشورهای مختلف خاورمیانه اجرا میکند، در سال ٢٠١۵ آغاز به گنجاندن نظارت های مرتبط با رفاه کارگران در ارزیابی های پیشینی پیمانکاران فرعی کرد. شرکت، تمام پیمانکاران موجود و پیمانکاران جدیدی که پس از ٢٠١۵ کار خود را آغاز میکردند را ملزم به تکمیل یک پرسشنامه کرد که اطلاعاتی از این قبیل را شامل میشد: انتشار استانداردهای رفاه کارگر که شامل مقررات ناظر بر حقوق و عواید، اسکان، راهکارهای حل و فصل دعاوی، روشهای برقرای ارتباط با کارگران در زمینه استانداردهای رفاهی، فرآیندهای ارزیابی صلاحیت برای تضمین استفاده از بنگاههای مسئول که استانداردها و سیاستهای مشابهی در زمینه رفاه کارگر دارند، و سایر مسایلی که میتواند مرتبط با این موضوع باشد. تامین کنندگانی که علاقه و توجهی به مسائل مرتبط با کسب و کار مسئولانه نشان ندادند از لیست خارج شده و آن دسته از تامین کنندگان که استانداردهای مناسبی را ارائه داده و یا متعهد به تقویت استانداردهای موجود میشدند، باقی میماندند و شرکت در راستای بهبود عملکرد آنها و تطابق با استانداردهای شرکت از طریق برنامه اقدام مشترک با آنها همکاری میکرد. شرکت همچنین مجموعه ای از شاخص های اجرایی را به پیمانکار فرعی ارایه داده و آنها را تشویق به استفاده از این شاخص ها در راستای ارزیابی میزان تطابق عملکردشان با استانداردهای مرتبط با رفاه کارگر میکرد. یک برنامه زمانی مشخص مورد توافق طرفین برای بررسی پیشرفتهای مرتبط تعبیه شده و قرارداد پیمانکاران یا تامین کنندگانی که پیشرفتهای منطبق با برنامه زمانی مذکور نداشتند، خاتمه می یافت. شرکت خارجی همچنین به تامین کنندگان معین )با هزینه مورد توافق طرفین( خدماتی را جهت ادغام استانداردهای رفاه کارگر در فرآیندهای زنجیره تامین و پیمانکاری فرعی ارایه داده و نیز خدماتی را در راستای تضمین نحوه مناسب عملکرد و ایفای تعهدات توسط تامین کننده پیشنهاد میکرد.

۱.۱ مهمترین چالشهای نظارت بر شرکا در ایران

• ساختارهای غیرشفاف مالکیت
• پیمانکاری های غیررسمی که مانع پاسخگویی ست
• متداول نبودن نظارتهای پیشینی مرتبط با کسب و کار مسئولانه که میتواند موجب عدم اعتماد شود

۱.۲ ارزیابی و ممیزی شرکای بالقوه در زمینه سلامت و ایمنی شغلی و محیط زیست

یک شرکت متوسط که در صنعت ساخت و ساز در ایران فعالیت میکرد، برنامه های مرتبط با سلامت و ایمنی شغلی و مدیریت زیست محیطی را در قالب یک فرآیند دو گانه رسمی و غیررسمی پایه ریزی کرد. فرآیند غیررسمی توسط شریک مهندسی، تدارکات و ساخت شرکت خارجی انجام میشد که این شریک در واقع مسئول اقدامات مرتبط با پیمانکاریهای فرعی شرکتهای ساختمانی محلی بود. فرآیند غیررسمی از طریق گفتگو با تامین کنندگان بالقوه و شرکای تجاری در راستای جلب توجه آنها برای یادگیری و اعمال استانداردهای کسب و کار مسئولانه -که فراتر از قوانین ملی و محلی ست- انجام میشد. این فرآیند غیررسمی نیازمند صرف زمان برای ایجاد رابطه ای موثر با شرکاست که ممکن است در ایران با برخی مخالفتها و عدم تمایلهای اولیه مواجه شود. شرکت خارجی میتواند از طریق این فرآیند مطمئن شود که شرکای ایرانی مسائل مرتبط با کسب و کار مسئولانه را در زنجیره تامین و یا در بخش های عملیاتی پروژه در اولویت قرار میدهند. در فرآیند رسمی نظارت، شرکت خارجی شرکای بالقوه را طی روند مناقصه مورد ارزیابی دقیق قرار داد. شرکت خارجی بویژه از شرکای بالقوه درخواست کرد که استانداردها و سیاستهای خود را در راستای افزایش سلامت، ایمنی و مدیریت محیط زیست، نشان داده و برنامه های مدیریتی خود را در مورد موضوعاتی همچون سلامت و ایمنی شغلی، حفاظت از محیط زیست و رعایت حقوق کارگر تبیین نمایند. آنها همچنین موظف به نشان دادن تعهدات خود در قبال نظارت و پیروی از قواعد مذکور بودند.

۱.۲ ارزیابی و ممیزی میتواند موجب بهبود روند مقابله با مخاطرات مرتبط با سلامت و امنیت شغلی شود

• رقم مرگ و میر ناشی از حوادث کار در ایران ٨ برابر میانگین جهانی است
• سقوط از بلندی و قطع عضو شایع ترین حوادث ناشی از کار هستند
• اختلالات اسکلتی-عضلانی، اختلالات تنفسی و ناشنوایی ناشی از کار در فضای آلوده صوتی، شایع ترین بیماریهای اشی از کار هستند

ارزیابی وممیزی موجب کاهش مخاطرات فزاینده ی بحران زیست محیطی ایران میشود

• میزان خطرناک آلودگی هوا موجب تعطیلی مقطعی برخی کلانشهرها و سایر شهرهای در معرض آلودگی میشود
• بحران کمبود آب منجر به غیرقابل سکونت شدن برخی روستاها شده است
• آلودگی شدید خاک، هوا و آب که ناشی از سیستم نامناسب مدیریت پسماندها و سایر فعالیتهای صنعتی ست

۲.۱یک شرکت خارجی چند ملیتی که در ایران فعالیت میکرد، از شرکا و تامین کنندگان خود خواست تا اصولی مشابه اصول مندرج در منشور اخلاقی شرکت را در قراردادهایشان بگنجانند. شرکت خارجی مشخصا از تامین کنندگان و شرکا درخواست کرد که تعهداتشان را در قبال مواردی همچون: رعایت حقوق کارگر، محافظت از سلامت و ایمنی، پاسداشت محیط زیست، عدم فساد، و جلوگیری از تضاد منافع و تقلب، را تبیین و تعیین کنند. شرکت خارجی همچنین از تامین کنندگان خواست تا حضور بازرسان مستقلی را بپذیرند که با دقت استانداردها و رویه های مرتبط با حمایت از کارگران را بررسی میکنند. این بازرسی ها عمدتا ناظر بر شرایط استخدامی کارگران بود؛ برای اطمینان از این امر که تامین کنندگان و سایر پیمانکاران از اصول یکسانی با شرکت خارجی پیروی میکنند"

۲.۱ مسائلی که باید در قراردادها ذکر شوند

• مکانیزم هایی برای جلوگیری از کار کودک و کار اجباری
• الزاماتی برای اسکان در محل های بهداشتی و ایمن در زمان اسکان در سایت های پروژه
• تدارک تجهیزات ایمنی و آموزش های لازم
• مدیریت صحیح پسماند
• تدارک بیمه برای تمام کارگران
• تضمین وجود مکانیزمهای مناسب و مطمئن برای حل و فصل اختلافات در محیط کار
• الزام به داشتن قرارداد برای کارگران، پیمانکاران فرعی و تامین کنندگان
• الزامات ناظر بر ساعات کار، پرداخت های جبرانی و پرداخت اضافه کاری
• مکانیزم هایی برای جلوگیری از تبعیض در استخدام و دستمزد بر مبنای جنسیت، مذهب، قومیت یا معلولیت
• حفظ حریم خصوصی شرکت و امنیت ارتباطات آنلاین کارگران
• سیستم نظارتی و اجرایی قوی و مستقل در زمان حیات پروژه

۲.۲ نظارت مستقل بر الزامات قراردادی

هر چند گنجاندن الزامات مرتبط با کسب و کار مسئولانه در قراردادها اولین گام مثبت در این راستا است، نظارت، عامل اصلی تضمین اجرای این الزامات است. تجربه نشان داده که انتخاب یک ناظر سوم شخص مستقل یکی از راههای کمک به اجرای الزامات قراردادی ست. در این صورت، تضمین استقلال ناظر بسیار حائز اهمیت است. بعنوان مثال، زمانی که یک دانشگاه در امارات متحده عربی بنگاه ثالث و مستقلیرا جایگزین بنگاه ناظرش -که با ذینفعان دولتی پروژه مناسبات اقتصادی داشت- کرد، نظارت بنحو فزاینده ای موفقیت آمیز تر شد. بنگاه ناظر اولیه در گزارشهای خود این نکته را عنوان نکرده بود که ده هزار نفر از کارگران از سیاستهای رفاهی دانشگاه برای کارگران منتفع نشده بودند.عدم رعایت الزامات برشمرده و نقض های گسترده توسط تحقیقات خبرنگاران و موسسات حقوقی بین المللی فاش و گزارش شد. هرچند انتخاب ناظر خارجی قدمی رو به جلو در این راه است، شرکتها ملزم به تضمین نظارت مستقل و حقیقی هستند.

۲.۲ تعهدات قراردادی نیازمند نظارت مستقل و دقیق هستند

• عدم رعایت الزامات قراردادی در عمل امری شایع است
• اعمال مرتبط با کسب و کار مسئولانه معمولا بدرستی اجرا نمیشوند

۲.۳نظارت در حین انجام پروژه - حتی در پروژه های کوچک

یک شرکت خارجی چندملیتی در یمن و یک شرکت کوچک و متوسط در ایران موفق به اجرای مناسب نظارت در حین انجام پروژه از طریق نظارت روزانه بر نحوه ایفای تعهدات تامین کننده شدند. مفاد قراردادی شرکت چندملیتی برای پروژه های عظیم در یمن، حاوی الزاماتی برای شرکت در راستای تفویض بخشی از خدمات به شرکتهای محلی بود. شرکت خارجی بصورت داوطلبانه ناظرانی را به نیروی کار افزوده بود تا از این طریق بتواند از نزدیک بر نحوه کار پیمانکاران محلی و فرعی نظارت داشته باشد. شرکت کوچک و متوسط که در ایران فعالیت میکرد نیز اقدام مشابهی را اتخاذ کرد. شرکت کوچک و متوسط مذکور متخصصان ماهر خود را به تمام پروژه های در حال انجام در ایران می فرستاد؛ حتی اگر در شرایط مشابه این اقدام ضروری نبود و یا قواعد سرمایه گذاری بین المللی الزاماتی را در این زمینه معین نکرده بودند. شرکت، از طریق متخصصان برشمرده پیگیری های مستمر و ظرفیت سازی های مداومی را با تامین کنندگان در پیش گرفت. این اقدامات شامل جلسات غیررسمی پیرامون ایمنی در فضای کار، خطرات و ایمنی کار، نحوه استفاده درست از تجهیزات ایمنی شخصی و سایر اقدامات آگاهی بخش، بود. . شرکتهای مذکور به این نتیجه رسیدند که نیروی آموزش دیده باید به موارد مرتبط با مدیریت ریسک افزوده شوند، بخصوص در بستر هایی که مخاطرات سلامت و ایمنی کارگران بالاست.

۲.۳ تعهدات قراردادی نیازمند نظارت دقیق و مستقل است

• عدم اجرای الزامات قراردادی در عمل، امری شایع است
• ایفای اقدامات مرتبط با کسب و کار مسئولانه متداول نیست

۲.۴ در امارات متحده عربی، شرکتها از پیمانکاران فرعی خود (که غالباً کارگران با حقوق پایین را استخدام میکنند) میخواهند که از تکنولوژی های بانکداری نوین استفاده کنند که برای کارگران از طریق تلفن های همراهشان قابل دسترسی باشد. این امر برای تضمین پرداختهای بموقع و کم کردن هزینه ها برای کارگرانی(بخصوص مهاجران) ست که به حسابهای بانکی دسترسی ندارند. اعمال این سیستم میتواند مانع ایجاد معضلات شایع پرداخت های کارگران در ایران- از قبیل حقوق های معوق و دستمزدهای پرداخت نشده پس از اتمام کار- در زنجیره تامین شرکت شود. در ایران، ابتکارات بانکی ممکن است پرداختها را برای کارگران با حقوق پایین آسانتر کند؛ کارگرانی که توسط شرکا و یا تامین کنندگانی استخدام شده اندکهعموماّبیشترمستعدایجادمشکلاتپرداختبه کارگران هستند. این ابداعات همچنین میتواند به شرکتها این اطمینان را بدهد که شرکای تجاری و تامین کنندگانشان سیاستهای رفاه کارگران را رعایت کرده و حقوق کارگران را بموقع پرداخت میکنند. پرداخت بموقع حقوق موضوعی بسیار حائز اهمیت در ایران است.

۲.۴ استفاده از تکنولوژی باید متوجه عدم امنیت مجازی باشد

• استراتژی ها باید شامل موارد زیر باشد
  • استفاده ازسرورهای خارج از کشور
  • استفاده از اپلیکیشن ها و نرم افزارهای خارجی برای موبایل
  • استفاده از پلتفرم های رمزگذاری شده ومطمئن برای دریافت شکایت های کارگران

۳.۱ برنامه آموزشی Permit-to-Work (اجازه انجام کار پس از دریافت آموزش های لازم)

یک شرکت متوسط خارجی که در پروژه های ساخت و ساز در ایران همراه با شرکای محلی مشغول به فعالیت بود، یک برنامه آموزشی ناظر به Permit-to-Work را راه اندازی کرد. هدف این برنامه آموزشی اطمینان از این امر بود که کارگران بدرستی آموزشهای مرتبط با فعالیتهای ساخت و ساز و مهارتهای تکنیکی را دیده اند. بر اساس این سیستم، که توسط یکی از مهندسان خبره شرکت نظارت میشد، کارگران تنها در صورتی میتوانند برخی مشاغل و مسئولیتها را )مانند جوشکاری، آجرچینی یا سایر مشاغلی که ذاتاً مخاطره آمیزهستند( انجام دهندکه آموزشهای لازم رادیده و مجاز به انجام آن کار باشند. کارگران آموزش های لازم در مورد استفاده از تجهیزات ایمنی شخصی، آموزشهای ناظر بر کار در ارتفاع و سایر موارد مرتبط را می بینند. در حالیکه این دسته از برنامه های آموزشی در سایت ها و پروژه های عظیم در بسیاری از کشورها متداول و شایع هستند، شرکت متوسطی که در ایران فعالیت میکرد به این نتیجه رسید که گنجاندن این برنامه های آموزشی حتی در پروژه های کوچک )با وسایل ساده تر و ارزانتر برای پیش برد برنامه آموزشی( نیز میتواند تاثیر بسزایی در جلوگیری از حوادث کار داشته باشد. سرمایه گذار پروژه برنامه آموزشی را بعنوان یک سرمایه گذاری بلندمدت در نظر گرفت که این سرمایه گذاری میتواند موجب پدیدآمدن یک تامین کننده داخلی مطمئن شود که استانداردهای شرکت را در زمینه های برشمرده رعایت میکند.

۳.۱ علاقه و انگیزه بسیاری برای همکاری و اشتراک دانش تخصصی وجود دارد

• بسیاری از شرکتها در ایران بسیار مشتاق آموزش و انتقال دانش تخصصی توسط شرکتهای خارجی هستند. دولت ایران و شرکتهای خصوصی هر دو علاقمندی خود را در این راستا نشان داده اند.

۳.۲ برنامه های آموزشی مهارت-محور برای نیروی کار

در سال ٢٠٠١ یک شرکت چندملیتی آغاز به اجرای برنامه آموزشی مهارت-محور برای نیروی کار خود در ایران کرد. صدها نیروی کار که از طریق یکی از شرکای ایرانی شرکت خارجی به استخدام شرکت درآمدند، در این برنامه آموزشی شرکت کردند. دستمزد حداقلی، اسکان، غذا و موارد مورد نیاز آموزشی و همچنین سه ماه آموزش پیشرفته زبان انگلیسی و ُنه تا یازده ماه آموزش های تخصصی دیگر برای این افراد تدارک دیده شده بود. هر مهارت آموز یک برنامه پیشرفت فردی داشت که توسط شرکت خارجی تعبیه شده بود. پس از اتمام دوره، مهارت آموزها بر اساس ظرفیتها و قابلیتهایشان برای مشاغل مختلف در بازه ی هفت ساله پروژه انتخاب میشدند. نیروی کار در ابتدا با قراردادهای موقت دو ساله به استخدام در می آمدند و بسیاری پس از این دوره ی دو ساله به استخدام دائم شرکت ایرانی درآمدند. این برنامه آموزشی موجب پدیدآمدن صدها نیروی کار ماهر شامل مهندسان و کارگران ماهر در ایران شد. برنامه های مشابه آموزشی حداقل توسط یک شرکت ایرانی و یک شرکت خارجی دیگر دنبال شدند که فازها و مراحل بعدی پروژه را به دست گرفتند.

۳.۲ تخصص آموزشی در ایران وجود دارد

• دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی ایران منابع مهمی برای تخصص داخلی بشمار میروند. آن ها میتوانند شرکای ارزشمند و قابل اتکایی برای شرکتها در راستای تعریف و تدارک برنامه های آموزشی برای شرکای تجاری و تامین کنندگان ایرانی شان باشند.